سازمان جهانی بهداشت، پروژه‌ای را با عنوان «اتحاد شفافیت دارویی (MeTA)» به صورت آزمایشی در چند کشور جهان هدایت کرده است. در پایگاه اینترنتی www.medicinestransparency.org اطلاعات مفصلی از نحوه‌ی شکل‌گیری و هدایت این پروژه در دسترس عموم مردم قرار دارد. متن پیش رو خلاصه‌ای از گزارش متا با عنوان «مروری بر نمونه آزمایشی» است. این گزارش به صورت کامل در 32 صفحه از طریق این پیوند در دسترس است. بخش اول ترجمه این گزارش را از اینجا بخوانید. در ادامه‌ی بخش اول این گزارش، بخش دوم به بررسی تجارب کشورهای شرکت‌کننده می‌پردازد.

1 غنا

جمعیت: 24/3 میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۵۷ سال

سرانه هزینه‌های سلامت عمومی/خصوصی: ۱۱۳ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۱۳۰

به منظور تقویت تضمین کیفیت داروهای اساسی، اتحاد شفافیت دارویی غنا و بانک جهانی پشتوانه مالی فراهم کردند. همچنین با هیئت غذا و داروی غنا همکاری کردند تا کیفیت آنتی بیوتیک‌ها و داروهای دیگر را در آزمایشگاه‌های کوچک در سراسر کشور آزمایش کنند. رسانه ملی این مسئله را کاملا پوشش داد و آگاهی عمومی را نسبت به کیفیت داروها افزایش داد. این کار منجر به مداخله سریع و فراخوانی یک سری آنتی بیوتیک‌های زیر سطح استاندارد و حذف داروهای ثبت نشده از بازار شد. این حرکت بیانگر آن است که اطمینان از کیفیت داروها، یک هدف قوی و مشترک برای همه ذی نفعان اتحاد شفافیت دارویی است.

گروه جامعه مدنی اتحاد شفافیت دارویی غنا به منظور افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان و تقویت شبکه مدافع آنها شکل گرفت. تمرکز این گروه بر افزایش آگاهی عمومی نسبت به ظرفیت دفاعی (حقوقی) خود، با در نظر گرفتن تنوع خاص منطقه‌ای، فرهنگی و زبانی کشور بود. در یک سال و نیم گذشته این گروه گسترش یافته و از هسته اصلی نمایندگان به شبکه‌ای شامل ۱۰۰ نفر رسیده است که همه مناطق کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد. اصول ارتباطی، تنظیم و به هفت زبان محلی ترجمه شده است. این اصول در نهادهای اجتماع محور به منظور پوشش مسائل بهداستی مهم مردم و جامعه و با محوریت حمایت از بیمار به کار گرفته می‌شوند.

اتحاد شفافیت دارویی به کمک مرجع بیمه سلامت ملی اطلاعات مربوط به شاخص‌های توافق شده را از پایگاه‌های داده‌ای الکترونیکی استخراج کرده و به همراه داده‌های موجود از قیمتها، دسترسی و مصرف منطقی مورد تحلیل قرار می‌دهد. این مسئله به اتخاذ سیاستهای مبتنی بر شواهد و اجرای قوانین و دستوالعملهای فعلی وزارت بهداشت کمک خواهد کرد.

جمعیت: 6/5 میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۷۳ سال

سرانه هزینه‌های سلامت عمومی/خصوصی: ۴۳۴ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۸۲

طبقه‌بندی داروها (محدود، غیرمحدود، مجاز و غیرمجاز) در فهرست داروهای منطقی توسط کمیته متخصصین اتحاد شفافیت دارویی بازبینی شد. مقررات و فرآیندهایی شفاف، بر پایه شواهد و با جزئیات به منظور به کارگیری در طبقه‌بندی و انتخاب داروهای اساسی توصیه شد. فهرست منطقی داروها بر همین اساس اصلاح خواهد شد تا به بهبود خرید، تأمین و تحویل داروهای اساسی در سیستم بهداشت عمومی کمک کند.

متای اردن تحلیلی از وضعیت موجود و شکاف (gap) در زمینه دسترسی و استفاده از دستوالعمل‌های استاندارد درمان در مراکز مختلف درمانی در اردن انجام داد. با اینکه برخی مؤسسات دولتی دارای راهنماهای درمان استاندارد هستند اما راهنمای ملی یک‌دستی برای بخش عمومی وجود ندارد. راهنمای مبتنی بر شواهد و استانداردی برای درمان آزمایشی پرفشاری خون توسط متای اردن طراحی شد.

متای اردن بازبینی سیاست دارویی ملی را آغاز کرده است. در کنار دولت و بخش خصوصی، جامعه‌ی حمایت از مصرف‌کننده نیز در کمیته بازبینی صاحب کرسی است. برای اولین بار است که نهادهای حمایت از مصرف‌کننده در فرآیند سیاست‌گذاری برای داروها تأثیر مستقیم دارند. پیمایش‌های انجام شده در مراکز درمانی نشان داد در مقایسه با قیمت مرجع جهانی، هزینه داروها در بخش خصوصی بسیار بیشتر از بخش دولتی است (تا ۲۰ برابر برای داروهای پتنت شده و ۱۱ برابر برای داروهای ژنریک). انتظار می‌رود انتشار این اطلاعات به همراه صدای قوی‌تر نهادهای حمایت از مشتری منجر به تغییرات قاطعی در ساختار قیمت گذاری این داروها شود.

جمعیت ۵/۶ میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۶۸ سال

سرانه هزینه‌های سلامت عمومی/خصوصی: ۱۳۰ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۱۰۹

متای قرقیزستان به عنوان بخشی از عملیات آگاهی از داروهای تقلبی، پیمایش کیفیت دارو را آغاز کرد. در کل بیش از ۴۰۰ نمونه از فروشگاه‌های دارویی به صورت تصادفی انتخاب شدند (در بیشکک پایتخت قرقیزستان و سه شهر اصلی دیگر). ۱۸درصد از نمونه‌ها ثبت نشده بودند و به صورت غیرقانونی به فروش می‌رسیدند. نتایج اولیه تستهای دپارتمان دارویی حاکی از وجود تعداد زیادی نمونه‌های مشکوک است که توسط آزمایشگاه مستقلی مورد بررسی بیشتر قرار خواهند گرفت.

ائتلاف نهاد حمایت از مصرف کننده متا در سپتامبر ۲۰۰۹ رسمیت یافت و شروع به کار آن توجه رسانه‌های ملی و محلی، شامل چهار شبکه اصلی خبری را به خود جلب کرد. در نتیجه این ائتلاف مورد حمایت اساسی قرار گرفت و در حال ظرفیت‌سازی است. همچنین با مقامات منطقه‌ای صحبت کرده است تا در تأمین دارو در یک منطقه مشارکت کند. این ائتلاف به تازگی کارگروهی جهت همکاری با وزارت امور مالی در راستای پیش‌نویس قانون جدید تأمین آماد تشکیل داده است و عضو ثابت کمیته‌ی مناقصه‌ی وزارت سلامت برای تمامی داروها شده است.

با توجه به تغییر دولت قرقیزستان، متای این کشور بخش خصوصی را نیز در بحثهای خود شرکت داده است. انجمن تولیدکنندگان دارویی بومی و تعداد زیادی از شرکتهای خصوصی به همراه گروه متخصصین متا، قوانین دارویی موجود را مرور می‌کنند تا راه‌هایی برای افزایش شفافیت و اطمینان در زنجیره تأمین داروها بیابند. انتظار می‌رود این اقدام هم به نفع کسب و کار و هم در نهایت به نفع مصرف کننده باشد.

جمعیت: ۲۹/۵ میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۷۴ سال

سرانه هزینه سلامت عمومی/خصوصی: ۳۲۷ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۶۳

متای پرو تلاش خود را بر روی ایجاد یک مرکز نظارت بر قیمت‌ها متمرکز کرده است تا برای مردم دسترسی به اطلاعات دقیق از هزینه داروها ایجاد کند. کمک مشخص آن، نوشتن لایحه قانون به رسمیت شناختن مرکز نظارت بر قیمتها به صورت رسمی و الزام به انتشار همه‌ی قیمت‌ها توسط تولیدکنندگان و فروشندگان دارویی بخش‌های خصوصی و دولتی بود. پایگاه داده‌ای قیمت داروها در دسترس عموم قرار خواهند گرفت تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای در زمینه خرید داروها اتخاذ کنند. در نهایت انتظار میرود این مرکز نظارت منجر به کاهش قیمت‌ها و بهبود دسترسی مردم به داروهای اساسی شود.

جمعیت: ۹۳/۶ میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۷۲ سال

سرانه هزینه سلامت عمومی/خصوصی: ۱۳۰ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۹۷

از متا دعوت شد تا برای به کار بستن قانون داروهای ارزان‌تر که در ۶ ژوئن ۲۰۰۸ توسط رئیس جمهور فیلیپین تصویب شد، نهاده فراهم کند.

متا از بخش خصوصی دعوت کرد تا در جلسات ماهانه و گردهم‌آیی‌های سالانه آن شرکت کند و از ایجاد یک اتحاد اجتماعی برای مدافعه و شفافیت در سلامت حمایت کرد. گردهم آیی ها فرصتی را برای به نمایش گذاشتن پایش و ارزیابی بخش دارویی فراهم کرد و باعث شد ذی نفعان به سیاست های لازم بیاندیشند. اکنون وزارت سلامت برای اولین بار یک فرآیند مشورتی چند ذی نفعی را برای پایش و مشورت در زمینه به کارگیری قوانین قیمت دارویی پیش گرفته است. تعدادی از شرکتهای چند ملیتی در مذاکره با دولت داوطلب شدند تا قیمت برخی از داروهایی که زیاد نسخه می‌شوند را کاهش دهند. انتطار می‌رود نسخه ۲۰۱۰ سیاست دارویی ملی فیلیپین به زودی با نهاده های متای فیلیپین منتشر شود. فیلیپین در ژانویه ۲۰۱۰ اولین جایزه حکم‌رانی دارویی خوب را از آن خود کرد.

پوشش سلامت جهانی برای همه فیلیپینی‌ها تا سال ۲۰۱۳ تلاشی است که توسط رئیس جمهور جدید فیلیپین صورت گرفت و متا این مسئله را به عنوان اولویت خود در نظر گرفته است.

جمعیت: ۳۳/۸ میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۸۴ سال

سرانه هزینه سلامت عمومی/خصوصی: ۷۴ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۱۴۳

متای اوگاندا از مرجع دارویی ملی در راستای ایجاد پایگاه داده‌ای از داروهای ثبت شده موجود در وبسایت خود حمایت کرد. این پایگاه داده‌ای هم اکنون قابل دسترسی آنلاین است، در روزنامه‌ها تبلیغ شده و دارای خدمات اطلاعات پیامکی است که اطلاعاتی در زمینه وضعیت ثبتی دارو، داروخانه فروشنده و کارخانه سازنده را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

این اطلاعات که قبلا در دسترس بخش خصوصی نبود هم اکنون به آن در تصمیم‌گیری درمورد بازار کمک کرده و در بعضی موارد منجر به مطالعات بیشتر روی قیمتها و ارزش و پروژه‌هایی با مرجع ملی دارویی به جهت تعیین حجم واردات شده است. این اطلاعات دارویی به طرق مختلفی در افزایش دسترسی به داروها به کار خواهد رفت.

از بخش خصوصی و ائتلافهای حامی مصرف کننده دعوت شد تا در بحثهای مربوط به برنامه استراتژیک بخش دارویی ملی با وزارت سلامت، شرکت کند.

حرکتها و مبارزات مردمی ائتلاف‌های حامی مصرف‌کننده در افزایش آگاهی عمومی و سوق دادن مسئله به حوزه سیاسی موفق بودند. درنتیجه یک واحد پایش دارویی در دفتر رئیس جمهور ایجاد شد.

جمعیت: ۱۳/۳ میلیون نفر

امید به زندگی در بدو تولد: ۴۷ سال

سرانه هزینه سلامت عمومی/خصوصی: ۷۹ دلار آمریکا (۲۰۰۷)

رتبه در شاخص توسعه انسانی: ۱۵۰

متا در انواع برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی منطقه‌ای به جهت افزایش آگاهی عمومی درمورد حقوق بیمار و دسترسی به داروی ارزان و با کیفیت شرکت کرد. بازخورد جامعه بسیار مثبت بود، مسائل به صورت گسترده‌ای درک شده و رهبران انجمن‌ها به پیامها واکنش نشان دادند.

در مارس ۲۰۱۰، طرحی امکان صحبت کردن نمایندگان موافق و مخالف را راجع به دسترسی، قیمت و کیفیت داروها در صحن مجلس فراهم آورد. در نتیجه متای زامبیا بیشتر توسط جامعه و سیاست گذاران شناخته شد. همچنین وزارت سلامت انجام پروژه‌ای آزمایشی را به منظور ارتقاء بند قانونی داروهای اساسی تصویب کرد.

متای زامبیا اکنون بخشی از فرآیند بازبینی داروهای ملی شده است.

اتحاد شفافیت دارویی شکل گرفت تا این فرضیه را مورد آزمایش قرار دهد که شفافیت در زنجیره تأمین دارو منجر به افزایش اطمینان میشود و این مسئله تبدیل به سیاست و عمل خواهد شد، درنتیجه فقیرترین افراد جامعه دسترسی بهتری به داروهای اساسی خواهند داشت.

طی دو سال و نیم، همه‌ی هفت کشور آزمایشی فرضیه را به طور کامل تست کردند و ما شاهد نتایج مثبت و جالب این پروژه‌ی بدیع بوده‌ایم.

 قدرت متا در ایجاد زمینه‌ای مطمئن برای ذی نفعانی با دیدگاهها و منافع مختلف است تا درمورد مسائل بحث کنند و بر سر اقدامات توافق کنند، حتی زمانی که برخی اختلافات باقی است.

همه‌ی هفت کشور یک گروه کاری چند ذی نفعی ایجاد کردند. مخالفان قدیمی یکدیگر را فهمیدند و به هم اعتماد کردند، مسئولیتها تقسیم شد و اقدامات محکمی توسط اعضای جوامع مدنی و بخش خصوصی در راستای ارتقاء سطح اطلاعات و اطمینان از دسترسی به داروها صورت گرفت. همچنین کشورها تجربیات خود را با هم به اشتراک گذاشته و از یکدیکر یاد می‌گیرند.

هر کشور آزمایشی داده هایی اساسی را جمع آوری، تأیید و تحلیل کرد و به اشتراک گذاشت که پایه برنامه‌های کاری و توصیه‌های سیاسی را تشکیل داد. مقدار زیادی از این داده‌ها وجود نداشتند یا به راحتی در دسترس نبودند. همچنین جمع‌آوری و انتشار برخی از داده‌ها غیرممکن به نظر می‌رسید.

–         لازم است درک عمیقی از زمینه‌ی اجتماعی و سیاسی که متا را به آن معرفی می‌کنیم داشته باشیم.

–         ایجاد اطمینان و اعتماد بین ذی‌نفعان ضروری است، اما به زمان، مهارت و صبر نیاز دارد.

–         یک زمینه سطح بندی شده برای فعالیت سازنده ذی‌نفعان لازم است و برخی گروه‌ها ممکن است به کمک بیرونی نیاز داشته باشند.

–         پیمایش‌های زمینه‌ای که طی فرآیند چند ذی‌نفعی صورت می‌گیرند اطلاعات جدیدی تولید می‌کنند که می‌توانند شواهدی برای اتخاذ سیاست، عمل و اندازه‌گیری پیشرفت و نتایج باشند.

–         افرادی با تخصصی دارویی و تکنیکی به جهت جمع‌آوری، تحلیل و ارائه‌ی داده‌ها مورد نیاز هستند.

–         به منظور اطمینان از همکاری ذی‌نفعان در بلندمدت بایستی انتشار اطلاعات با حساسیت صورت گیرد.

–         فعالیت‌ها بایستی بر اساس نیازهای کشور پذیرفته شده و توسط آن رهبری شوند.

–         سطح بندی پاسخگویی، منجر می‌شود افراد و موسسات مرتبط بتوانند مسئولیت‌هایی را به عهده بگیرند. مصرف کننده دارای آگاهی کافی میتواند داروی مناسب را با قیمت مناسب درخواست کند و …

سطح بین‌المللی حمایت اهمیت دارد، تا تأثیرگذار و راهنما باشد. متای آزمایشی یک تجربه جهانی بود و تأثیر آن بسیار عمیق خواهد بود. باعث تعییرات اساسی در ساختار بازار دارویی و زنجیره تأمین به منظور افزایش دسترسی به داروها شد و ثابت کرد که پروژه‌ای امکان پذیر و موفق است.