تحقق پارادایم‌های شفافیت و داده‌باز، حسب مطالعات «شفافیت برای ایران» نیازمند تحقق پنج گام اصلی و کلی در رابطه با هر مسئله می‌باشد که در ادامه توضیحات مختصری پیرامون هر یک ارائه می‌گردد:
1. قوانین پشتیبان
مهم‌ترین رکن در تحقق پارادایم‌های شفافیت و داده باز، وجود قوانینی است که به صورت رسمی، تولید این داده‌ها را برای بخش‌های مشخص دولتی الزامی کرده و رویه‌های مشخص و کارآمدی را برای ارائه این داده‌ها پیش‌بینی کرده است. همچنین بایستی این قوانین از ضمانت اجرایی و پشتیبانی مدیریت قدرتمندی برخوردار باشد. فقدان هر کدام از این مؤلفه‌ها می‌تواند کل فرایند را با دشواری و مشکل جدی روبرو سازد.
برای نمونه نگاه کنید: کمیسیون فدرال انتخابات – Federal Election Commision – FEC
2. تولید و ارائه داده
در صورتی که «قوانین پشتیبان» به خوبی تدوین و اجرا شوند، انتظار می‌رود گام تولید و ارائه داده نیز بخوبی صورت پذیرد. اما همیشه شرایط اینگونه نیست. گاهی ممکن است قانون پشتیبانی برای تولید داده‌ای مشخص وجود نداشته و یا ضعیف تدوین شده باشد. گاهی ممکن است ضعف در اجرا باشد و نه تدوین (مثلا الگوهای ارائه فایل ضعیف است یا داده‌ها به موقع بروز نمی‌شود یا ناقص ارائه می‌شود، …). در چنین شرایطی اگر نتوان گام قبلی را اصلاح کرد، نیاز می‌شود تا افراد یا گروه‌هایی از افراد وارد عمل شده و این داده‌ها را تولید نمایند. در چنین شرایطی این کار با زحمت فراوان و انرژی و صرف هزینه ده‌ها یا حتی صدها برابر (در مقایسه با شرایطی که با پشتیبانی قانون خوب، داده خوب ارائه شود) صورت می‌پذیرد. با این حال ارزشمندی این داده‌ها، گروه‌های مردمی را به انجام چنین زحمتی وا می‌دارد. بدیهی است که ممکن است بخشی از اطلاعات با تدارک قانون و توسط دولت، و بخش دیگر با تحقق و گردآوری مردمی فراهم گردد، کما اینکه در عمده موارد همینگونه است.
برای نمونه نگاه کنید: votesmart.org یا opensecrets.org
3. ترکیب داده
مرحله بعدی ترکیب داده‌هاست. گاهاً لازم است خدماتی در وب ارائه شود تا داده‌های مختلفی که (عمدتاً بدلیل ضعف در قوانین مادر یا در اجرای آنها) در وب و بصورت پراکنده ارائه شده است، را بصورت یکجا و منسجم گردآوری و ارائه نمایند. کشورهایی که در حوزه داده باز پیشتاز هستند، پرتال واحدی را برای ارائه اطلاعات معرفی نموده‌اند. در غیر این صورت ممکن است برخی از نهادهای مردمی در راستای چنین ضرورتی اقدام کرده باشند.
برای نمونه نگاه کنید: دیوید کمرون و شفافیت در دولت انگلستان و یا ببینید: پرتال داده باز ایالات متحده
4. ارائه تحلیل (و یا ابزارهای تحلیل)
دسترسی به داده خام بسیار ارزشمند است، اما همچون مواد اولیه و خام آشپزی می‌ماند! در این مرحله نیازمند آشپزهایی حرفه‌ای است که بتوانند با ترکیب داده‌ها، تحلیل‌هایی ارزشمند را ارائه نمایند. در سطح بالاتر بسیار مفید خواهد بود اگر ابزارهایی در وب ارائه گردد که مخاطبان خود بتوانند با ترکیب دلخواه داده‌ها، به تحلیل‌هایی جدید و متناسب با نیاز خود دست یابند. سرویس‌های مختلف وب، چنین تحلیل‌هایی را به صورت رایگان و البته تحلیل‌های پیچیده خود را با نیت تجاری بر روی وب ارائه می‌نمایند.
برای نمونه نگاه کنید: votesmart.org یا opensecrets.org
5. استفاده مردمی و رسانه‌ای
در صورتی که گام‌های فوق به خوبی طی شود، آنگاه شرایط مناسبی برای استفاده مردمی و رسانه‌ای از این تحلیل‌ها فراهم می‌گردد.
چند نکته:
- الزامی وجود ندارد که هر یک از مراحل فوق تنها یکی از مراحل فوق فعالیت نماید، بلکه سرویس‌هایی وجود دارند که در سه یا چهار سطح از این مراحل فعالیت می‌نمایند.
- بدیهی است که از این الگوی پنج‌گانه می‌توان به منظور ارزیابی وضعیت موجود در رابطه با هر موضوع از شفافیت یا داده‌باز استفاده نمود.
