نمایندگان پارلمان در حکومتها، مهمترین ارتباط دهندگان میان حاکمان و مردم بحساب می آیند. با وجود نمایندگان قوی در پارلمان ها، رابطه میان مردم و حکومت بسیار قوی میشود. وقتی نمایندگان قوی شدند، نظارت مردم بر حاکمان نیز بیشتر میشود. در برخی از کشورها، قانون گذار، یک نقش صوری است و رابطه ای میان حاکم و مردم وجود ندارد. وقتی پارلمان ها ضعیف باشند احتمال بسیار زیادی وجود دارد که رابطه میان حاکمان و مردم، به جای اینکه به حکومت داری تبدیل شود، به دیکتاتوری تبدیل می شود. اما شاخصهای یک انتخابات باز و کارآ برای بوجود آوردن یک پارلمان قوی چیست؟

جالب است که در این دنیای مدرن حتی دیکتاتور ها برای اینکه نشان بدهند که به رای مردم احترام میگذارند، انتخابات صوری برگزار میکنند و قانون گذاران را در ساختمانهای زیبا جای میدهند ولی قدرت را در دست خود نگاه میدارند. در حکومتهایی با سیاست باز، حاکمان از مردم هراس دارند و حداکثر تلاش خود را میکنند تا مردم را راضی نگاه دارند ولی در حکوممت های مستبد و دیکتاتوری، عوامل قدرت در انتخابات ها دست میبرند تا مطمئن شوند که افرادی که خود خواسته اند انتخاب شده اند.

این پژوهش که توسط دانشگاه برکلی کالیفرنیای آمریکا انجام شده است، به بررسی میزان باز بودن انتخابات های پارلمان ها در سراسر جهان پرداخته است. کشورهایی که حداقل دارای 250 هزار سکنه بوده اند در این پژوهش وارد شده اند و میزان باز بودن آنها تخمین زده شده است. این مطالعه همچنین مبانی اولیه باز بودن پارلمان ها را نیز بیان کردها ست.

در این پژوهش، ابتدا شاخصهایی برای بررسی میزان باز بودن انتخاباتهای پارلمان ها در نظر گرفته شده است و بر اساس آنها به هر کدام از کشورها امتیاز تعلق گرفته که با نمایشی رنگی سعی شده که میزان باز بودن کشور ها را در مقایسه با یکدیگر به تصویر بکشد. نهایتا میزان امتیاز هر کدام از کشورها را در مقایسه با این شاخص ها بیان کرده است.

سنجش باز بودن انتخابات ها در دنیا در این پژوهش بر اساس سه شاخص است:

1. آزادی شرکت نامزدها در انتخابات
2. عدالت در ثبت نام رای دهندگان، فرآیند رای گیری و شمارش آراء
3. آزادی بیان در کمپین های انتخاباتی

هرآیتمی در این نقشه از صفر (کمترین میزان باز بودن) تا 4 (باز ترین) امتیاز گذاری شده است. با توجه به امتیاز هر شاخص، مجموع شاخص ها از 0 تا 12 خواهد بود که به شاخص “انتخابات الکترونیک پارلمان” معروف است:  e-Parliament Election Index

توضیح شاخصها

آزادی شرکت نامزدها در انتخابات

• صفر: هیچ قانون گذاری در آن کشور وجود ندارد و یا اگر وجود دارد بوسیله قدرت حاکمه آن کشور منصوب شده است.
• یک: فقط عده ای محدود و مشخص شده از نامزدها حق ثبت نام دارند که بوسیله بالاترین مقامهای اجرایی صلاحیت آنها تایید مشود.
• دو: محدودیت های بسیاری برای نامزدها وجود دارد، رد صلاحیت های مستبدانه، لوازم سخت گیرانه برای کاندیداتوری و تهدیدات مختلف ممکن است که نامزدها را از ثبت نام منصرف کند.
• سه: بطور کلی همه میتوانند برای کاندیداتوری ثبت نام کنند ولی محدودیتهای رسمی مثل لوازم ثبت نام و یا محدودیتهای غیر رسمی مثل وجود تهدیدات مختلف نظیر مجازات ها ممکن است از کاندیداتوری برخی جلوگیری کند.
• چهار: هر کس میتواند برای کاندیداتوری اقدام کند و هیچگونه محدودیتی در مقابل نامزد انتخابات وجود ندارد.

عدالت در ثبت نام رای دهندگان، فرآیندهای رای دهی و شمارش آراء

• صفر: هیچ قانون گذاری وجود ندارد و یا اگر وجود دارد مردم عادی نمیتوانند در رای گیری شرکت کنند
• یک: وجود کلاه برداری یا مشکلات فنی پیچیده در ثبت نام برای رای دادن، فرآیند رای گیری یا رای گیری مخفی به یک هنجار تبدیل شده است و نتایج انتخابات نمیتواند بیانگر مقصود رای دهنده باشد.
• دو: اعمال کلاه بردارانه یا مشکلات فنی جدی در ثبت نام برای رای دادنن و فرآیند های رای گیری وجود دارد. شمارش پنهانی آراء شایع است اگر خیلی فراگیر نیست و معمولا روی نتایج رای گیری شک و تردید وجود دارد.
• سه: ثبت نام رای گیری و فرآیندهای رایگیری و شمارش آراء عادلانه و بصورت دقیق انجام میشود اما اعمال کلاه بردارانه یا سختی های فنی گاهی موجب میشود که در نتیجه انتخابات شک و تردید بوجود آید.
• چهار: ثبت نام رای دهندگان و فرآیندهای رای گیری بسیار عادلانه است و آراء بصورت دقیق شمارش میشوند، مشکلات کلاه برداری و یا مشکلات فنی بسیار نادر است

آزادی بیان در کمپین های انتخاباتی

• صفر: قانون گذاری وجود ندارد ویا در صورت وجود کاندیداها از ایجاد کمپین و کار تبلیغاتی منع شده اند و رای دهندگان از ارائه دیدگاهههای خود میترسند
• یک: محدودیتهای بسیاری بر مجامع سیاسی وجود دارد، بسیاری از مسائل را نمتوان بصورت آزادانه و باز بوسیله کاندیدا و یا رای دهنده بدون ترس مجازات در جامعه مطرح کرد، و بسیاری از شرکت کنندگان در انتخابات محدودیتهای بسیاری را بر توانایی های خود برای عمومی کردن نظرات خود میبینند.
• دو: محدودیتهایی قابل توجهی بر مجامع سیاسی وجود دارد، برخی از مسائل را نمیتوان بصورت آزادانه و باز بوسیله کاندیداها و یا رای دهندگان بدون ترس از مجازات مطرح کرد و بسیاری از شرکت کنندگان در انتخابات محدودیتهایی را برای عمومی کردن نظرات خود میبینند.
• سه: آزادی قابل توجی برای مجامع سیاسی در دوره انتخابات وجود دارد، اما کاندیداها و رای دهندگان ممکن است که گاهی دلایلی برای خود داشته باشند که نتوانند برخی مسائل را بدون ترس مجازات مطرح کنند ویا برخی از شرکت کنندگان محدودیتهایی را ممکن است برای عمومی کردن نظرات خود ببینند.
• چهار: هیچ گونه محدودیتی بر مجامع سیاسی در هنگام انتخابات وجود ندارد.

اما بر اساس امتیاز هر کدام از کشورها میتوان آنها را به چهار گروه تقسیم کرد:

• 0-5 = بسته و یا بدون فرآیند انتخاباتی
• 6-8 = فرآیند انتخاباتی محدود
• 10-9 = فرآیند تقریبا باز انتخاباتی
• 12-11 = فرآیند انتخاباتی باز

نکته جالب توجه این است که امتیاز ایران با توجه به این شاخصها 6 است یعنی ما دارای فرآیند انتخاباتی محدودی برای انتخابات مجلس خود هستیم!

نحوه امتیازدهی به هر کشور در این پزوهش بنظر خیلی دقیق نبوده و بنظر عوامل سیاسی نیز در این امتیازدهی دخیل بوده‌اند.

این سند از لینک زیر قابل دسترسی است:

E-Parliament Election Index