مشکل کمبود مقطعی دارو در ایران منجر به ایجاد سامانه‌ای به نام «سامان دارو» شده است که میتوان با استفاده از آن، داروخانه‌هایی که داروی مدّنظر را دارند شناسایی کرد سپس به داروخانه مراجعه نمود. در این مطلب به معرفی این سامانه و بررسی نقاط قوت و ضعف آن و ارائه پیشنهاداتی جهت ارتقاء آن پرداخته میشود.
معرفی معضل
یکی از مشکلاتی که هر از چندی معضل بزرگی برای کشور درست میکند مشکل کمبود دارو است. از اقدامات ممکن برای حل این مشکل افزایش تولید یا واردات دارو است. امّا با انجام مطالعات و تحقیقات و ریشه‌یابی مشکلِ کمبود دارو متوجّه میشویم که حجم دارو در کشور کم نیست بلکه دارویی که در جایی کم و مورد نیاز است، در جای دیگری در حال فاسد شدن میباشد؛ امّا به دلیل عدم شفافیت در موجودی داروی داروخانه‌های کشور امکان استفاده از داروی موجود میسر نمیشود. چنانچه اطلاعات موجودی داروخانه بصورت دقیق و برخط در اختیار مردم قرار بگیرد میتواند پیامدهایی مانند افزایش حق انتخاب مردم، افزایش اثربخشی نظام توزیع و تأمین دارو و حتّی جلوگیری از احتکار و بروز فساد را نیز به دنبال داشته باشد.
قوتها و ضعفهای راهکار موجود
در حال حاضر تارنمای سامان دارو (samandaru.ir) جهت ارائه اطلاعات مربوط به تهیه داروهای دچار کمبود مقطعی تأسیس شده است. با وجودی که این اقدامی مثبت در جهت افزایش شفافیت نظام سلامت است امّا با ایراداتی نیز همراه است. از جمله ایرادات آن اختیاری بودن ثبت اقلام داروخانه‌ها در این سامانه است که موجب میشود اطلاعات آن کامل و کافی نباشند و از حداکثر ظرفیت آن استفاده نشود. بعلاوه استفاده از سامانه نیز دشوار است چرا که باید نام کامل و دقیق دارو به سامانه پیامک گردد تا در جواب، پیامکی حاوی آدرس داروخانه‌هایی که داروی را موجود دارند به مخاطب ارسال شود. نام اقلام دارویی برای بسیاری از بیماران ناآشنا و پیچیده هستند و به دلیل عدم استفاده از نسخه الکترونیک، اکثر پزشکان نام داروها را کامل و درست نمینویسند بنابراین بیماران نمیتوانند نام دارو را درست پیامک کنند.
| برخی قوّت‌ها | برخی ضعف‌ها |
 نقطه شروعی خوب برای ایجاد شفافیت |
 عدم ارائه اطلاعات بصورت برخط |
| استفاده از پیامک و ضریب نفوذ بالای گوشیهای همراه در ایران |
مشخّص نبودن اعتبار و به روز بودن اطلاعات |
| امکان استفاده بصورت آفلاین |
دشواری در جستجوی نام و مشخصات دارو و عدم امکان استفاده برای افراد نا آشنا با نام داروها |
| سادگی در استفاده |
عدم امکان مشارکت مردم در ارزیابی داروخانه ها |
| عدم استفاده ار قابلیتهای گسترده خدمات مبتنی بر وب مانند نمایش بر روی نقشه |
|
| عدم نمایش اطلاعات کامل داروخانه ها (تنها شماره و آدرس 2 داروخانه اعلام میشود) |
|
| عدم نمایش قیمت دارو |
|
| عملاً این سامانه فعّالیت نمی‌کند |
چنانچه شما نیز قوت و ضعفی برای این سامانه تصوّر میکنید میتوانید در قسمت نظرات درج بفرمایید.
با توجه به صفحه مربوط به جستجوی دارو در این وبسایت اقدامی در جهت جستجوی دارو صورت گرفت که همانطور که در تصویر زیر میبینید نتیجه خاصی را در پی نداشته است. متأسفانه با وجودی که هم ایده‌ی پشتیبان این وبسایت بسیار خوب و جذّاب است و هم اینکه قطعاً هزینه‌هایی درخور توجهی برای ایجاد چنین امکاناتی پرداخت شده است امّا آنچه ظاهر امر نشان میدهد آن است که این سامانه در حال حاضر عملکرد خاصی ندارد و بدون استفاده رها شده است.
پیشنهاداتی جهت بهبود
جهت بهبود اثربخشی این سامانه میتوان تمامی اطلاعات آنرا بصورت برخط بر روی تارنما قرارداد. از ابزار جستجویی در آن استفاده شود که بتواند اشتباهات بیماران در تایپ نام دارو را تشخیص دهد و داروی درست را به وی نشان دهد. در نهایت تمامی داروخانه‌هایی که داروی مورد نظر را در اختیار دارند را به همراه شماره تلفن و اطلاعات کافی داروخانه و حتّی قیمت دارو، روی نقشه به بیمار نمایش دهد. اگر چنین سامانه‌ای برای کل داروهای کشور ایجاد شود و این سامانه به مرجعی برای تمامی بیماران تبدیل گردد که آنها بتوانند پیش از خرید داروی خود به جستجوی موجودی دارو در این سامانه بپردازند سپس به داروخانه مراجعه کنند آنگاه خود داروخانه‌ها جهت جلب مشتری و دیده‌شدن در سامانه، اقدام به انتشار اطلاعات موجودی خود در این سامانه مینمایند و این مرجع اطلاعاتی را مشتاقانه تقویت میکنند. حتّی اگر داروخانه‌ای به دروغ موجودی دارویی را اعلام کند میتوان از طریق همین سامانه امکان گزارش سوء استفاده را قرار داد و گزارشهای مردمی را با اعتبار داروخانه در سامانه مرتبط کرد به این ترتیب که چنین تخلفاتی در نمایه داروخانه ثبت شوند و به داروخانه نمره‌ی منفی تعلّق گیرد تا بیمارانی که در آینده میخواهند به آن مراجعه کنند درباره پیشینه تخلفات داروخانه آگاه باشند.
ناگفته پیداست که در چنین فضای شفّافی امکان بروز تخلف توسط داروخانه‌ها کاهش می‌یابد، حق انتخاب بیماران افزایش یافته و رضایت و مشارکت عمومی حاصل میشود که در نهایت منجر به افزایش بهره‌وری کلّی نظام تأمین داروی کشور میشود. مطالعه‌ی مشکلات نظام سلامت کشور و تدوین راهکارهای اینچنینی در جهت حلّ مشکلات از طریق ایجاد شفافیت و افزایش مشارکت عمومی از ضروریات یک حکومت مردمی است که با توجه به دسترسی به ابزارهای ارتباطی نوین و بسترهای بسیار مناسب موجود، تحقق آن در آینده‌ای نه چندان دور اجتناب ناپذیر مینماید.
برنامه تلویزیونی ثریا در تاریخ 25 آذر 94 برنامه‌ای در حوزه شفافیت نظام سلامت و با محوریت نظام توزیع دارو اجرا کرده است که برای مشاهده و دریافت آن میتوانید از طریق این مطلب اقدام کنید.
