یکی از ویژگی‌های یک بازار رقابتی کامل، وجود اطلاعات کامل است؛ یعنی دو طرف معامله اطلاعات کامل و برابری نسبت به یکدیگر و محصول داشته باشند. امّا فراتر از آن در فقه اسلامی، معامله‌ای که بر روی امر مجهولی صورت بگیرد، باطل است.[1] در واقع خریدار باید بداند که برای چه چیزی و با چه کیفیتی هزینه میکند. با این حال بصورت طبیعی در مراقبتهای سلامت، پزشک نسبت به بیمار اطلاعات و دانش بیشتری در مورد تشخیص و معالجه بیماری دارد و بیمار نمی‌تواند از کیفیت خدماتی که دریافت کرده است مطمئن باشد. عدم تقارن اطلاعاتی در بازار کالاهای دست دوم، بازارهای بیمه و سرمایه نیز وجود دارند. بطور مثال خریدار یک اتومبیل دست دوم ممکن است پس از خرید متوجه شود که فریب خورده است و خودرویی با کیفیتی کمتر از حد مورد انتظارش خریداری کرده است. امّا یک بیمار ممکن است هیچ وقت نتواند این موضوع را متوجه شود.
وجود اطلاعات کامل برای هر دو طرف معامله یا تقارن اطلاعاتی
یکی از ویژگی‌های یک بازار رقابتی کامل، وجود اطلاعات کامل است؛ یعنی دو طرف معامله اطلاعات کامل و برابری نسبت به یکدیگر و محصول داشته باشند. امّا فراتر از آن در فقه اسلامی، معامله‌ای که بر روی امر مجهولی صورت بگیرد، باطل است.[1] در واقع خریدار باید بداند که برای چه چیزی و با چه کیفیتی هزینه میکند. با این حال بصورت طبیعی در مراقبتهای سلامت، پزشک نسبت به بیمار اطلاعات و دانش بیشتری در مورد تشخیص و معالجه بیماری دارد و بیمار نمی‌تواند از کیفیت خدماتی که دریافت کرده است مطمئن باشد. عدم تقارن اطلاعاتی در بازار کالاهای دست دوم، بازارهای بیمه و سرمایه نیز وجود دارند. بطور مثال خریدار یک اتومبیل دست دوم ممکن است پس از خرید متوجه شود که فریب خورده است و خودرویی با کیفیتی کمتر از حد مورد انتظارش خریداری کرده است. امّا یک بیمار ممکن است هیچ وقت نتواند این موضوع را متوجه شود.
تأثیر اطلاعات نامتقارن بر تقاضای القایی
به دلیل عدم تقارن اطلاعاتی در بخش سلامت، پزشک ممکن است با انگیزه‌ی سودجویی بخواهد مصرف خدمات درمانی (مانند دارو)، خدمات تشخیصی (مانند آزمایشها و رادیولوژی) یا تعداد ویزیت‌های خود را بطور غیر ضروری افزایش دهد که به این حالت، تقاضای القایی از جانب عرضه کننده (پزشک) میگویند و بیمار به علّت نداشتن اطلاعات راهی به جز خرید خدمت از پزشک خود ندارد. در شرایط فعلی جامعه‌ی ایران، تنها مانع در ایجاد تقاضای القایی، پایبندی پزشک به اخلاق حرفه‌ای است. همواره هزینه‌های گزاف ناشی از تقاضای القایی پزشکان بر نظامهای سلامت از نگرانی‌های مدیران این حوزه بوده و هست.
ایجاد تقارن اطلاعاتی راهکاری جهت کاهش تقاضای القایی
روشهای مختلفی برای جلوگیری از ایجاد تقاضای القایی مورد استفاده قرار میگیرند که برای نمونه میتوان به ارتباط بلند مدت بین خریدار و فروشنده (مانند پزشک خانواده)، نظارت تشکّل‌های حرفه‌ای، الزامات مربوط به دریافت مجوز، تأیید صلاحیت و تضمین کیفیت اشاره کرد.[2] امّا همانطور که از منشأ این مشکل پیداست، یکی از بهترین راهکارها برای مقابله‌ی ریشه‌ای با این پدیده، گام برداشتن در جهت ایجاد تقارن اطلاعاتی است؛ بصورتی که اطلاعات بیشتری در اختیار بیمار قرار گیرد تا توانایی بیشتری برای انتخاب داشته باشد. از جمله این موارد میتوان به انتشار عمومی اطلاعات مربوط به ارزیابی‌های صورت گرفته از کیفیت و هزینه‌های خدمات ارائه شده توسط پزشکان و مراکز ارائه دهنده خدمات اشاره کرد. حتّی با کمک روشهای برخط مانند استقرار «نسخه‌ی الکترونیک» برای پزشکان و ارسال برخط اطلاعات مربوط به بیماری و نسخه‌های ارائه شده به مراکز نظارتی نیز میتوان در جهت مقابله با این پدیده فعالیت کرد تا نظارت بر فعالیت پزشکان و ارائه دهندگان خدمت بصورت برخط، سریع و جامع انجام گیرد.
محدودیت در ارائه‌ی عمومی اطلاعات و راه حل آن
قابل ذکر است که طبق نظری دیگر، اطلاعات مربوط به تشخیص و درمان بیماری‌ها را نمیتوان بصورت عمومی در اختیار بیماران قرار داد، چرا که تشخیص‌ها و درمانها بر اساس افراد و موقعیت‌های متفاوت میتوانند متغیر باشند و ممکن است اطلاعات، بیماران را نسبت به تشخیص و درمان‌های غیرمتعارف بدبین کنند و پزشکان را محدود نمایند. حتّی ممکن است در مواردی که به تشخیص پزشک بیمار نیازمند دریافت خدمت نیست، بیمار با تشخیص خودش خدمت را تقاضا کند (تقاضای القایی از جانب مصرف کننده). در واقع وجود اطلاعات، خود منجر به ایجاد تقاضای غیر ضروری می‌شود. بنابراین با وجود این که ارائه مستقیم اطلاعات تخصصی تشخیصی و درمانی به عموم مردم گزینه مناسبی نیست، امّا ارائه اطلاعات مربوط به کیفیت خدمات ارائه شده توسط پزشکان میتواند در انتخاب پزشک مناسب و اعتماد بیشتر به پزشک معالج و حتّی ایجاد فضای رقابتی بین پزشکان گزینه مناسب‌تری باشد.
